Ներածություն

«Ոչ թե գիտությունը և տեխնոլոգիան կամ տնտեսական և նյութական զարգացման միջոցները, այլ մարդ անհատը և, հատկապես, անհատների խմբերը, համայնքները և ազգերն են վճռելու ապագան՝ Աստծո կամքով և ազատորեն որոշելով միասնաբար առերեսվել խնդիրներին»:

Հայկական Կարիտասը (այսուհետ՝ ՀԿ) կիսում է Միջազգային Կարիտասի տեսլականը՝ տարածելով շրջակա միջավայրի արդարության արժեքներն ու սկզբունքները և ձգտում է դեպի մի աշխարհ, որտեղ մեր շրջակա միջավայրի փոխկապակցվածությանը հետևում է «միասնական պատասխանատվությունը, իսկ մեր ընդհանուր ճակատագրին ընդառաջ ենք գնում համերաշխությամբ», որտեղ երկրի բարիքներից օգտվում են բոլորը և որտեղ ամբողջ արարչագործությունը փայփայում են և պահում վստահելի ձեռքերում՝ հանուն ապագա սերունդների համընդհանուր բարիքի:

ՀԿ-ն ինքն իրեն համարում է ուժեղ և ազդեցիկ դերակատար՝ Հայաստանի Հանրապետությունում սոցիալական արդարության և սոցիալական պաշտպանության ամրապնդման հարցում: ՀԿ-ն նպատակ ունի զարգացնել կայուն համայնքներ: ՄԱԿ-ի Շրջակա միջավայրի և զարգացման խորհրդաժողովը «Մեր ընդհանուր ապագան» վերտառությամբ զեկույցում «կայուն» հասկացությունը բնորոշել է հետևյալ կերպ. «Կայուն զարգացումն այն զարգացումն է, որն արձագանքում է ներկայի կարիքներին՝ առանց վնասելու ապագա սերունդների՝ սեփական խնդիրները լուծելու կարողությունները»: Կայունության կարելի է հասնել՝ հիմնվելով հետևյալ սյուների վրա.

տնտեսական կայունությունն այն կարողությունն է, որն անժամկետ ապահովում է տնտեսական արտադրողականության որոշակի մակարդակ,

սոցիալական կայունությունը սոցիալական համակարգի, օրինակ՝ պետության, կարողությունն է՝ անժամկետ ապահովելու բարեկեցության որոշակի մակարդակ,

շրջակա միջավայրի կայունությունն այն կարողությունն է, որը անժամկետ կառավարում է վերականգնվող պաշարների հարստահարման, աղտոտվածության և չվերականգնվող պաշարների սպառման ցուցանիշները:

ՀԿն հանձնառու է լինել պատասխանատու իր և՛ դրական, և՛ բացասական ազդեցությունների համար, ներառյալ ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա:

Հայկական Կարիտասն ընդունում է, որ իր գործողություններն ու նպատակները կարող են հետևանքներ թողնել շրջակա միջավայրի վրա և ջանում է նվազագույնի հասցնել դրանք:

Հայկական Կարիտասը հետևում է Միջազգային Կարիտասի՝ շրջակա միջավայրի արդարության վերաբերյալ ուղեցույցներին և, ավելին, իր գործողություններում պահպանում է սույն փաստաթղթով սահմանված կետերը:

 

Շրջակա միջավայրի էթիկայի նպատակը և ազդեցության ոլորտը

Շրջակա միջավայրի էթիկայի նպատակը մարդկային արժանապատվության և կայուն զարգացման սկզբունքների հետ միասին շրջակա միջավայրի արդարության ներառումն է ՀԿ-ի աշխատանքի բոլոր մակարդակներում՝ նվազագույնի հասցնելով իր գործողությունների բացասական ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա, ինչպես նաև աշխատելով այլ կառույցների հետ միասին, որոնք կիսում են նույն տեսլականը:

Այս ամենի գործադրումը կունենա հետևյալ արդյունքները.

  • կօգնի պահել ՀԿ-ի դրական կերպարը՝ որպես շրջակա միջավայրի համար պատասխանատու կազմակերպություն,
  • կառաջարկվի ուղեցույցների և խորհրդատվության փաթեթ՝ ՀԿ-ի ամենօրյա գործողությունների համար,
  • կօգնի ՀԿ-ին լինել հետևողական և հավատարիմ մնալ կազմակերպության արժեքներին,
  • կառաջարկվի գրասենյակի և ծրագրերի կառավարման այնպիսի ուղեցույց, որը կհամապատասխանի շրջակա միջավայրի պահպանության տրամաբանությանը:

Շրջակա միջավայրի էթիկայի պահպանումը խորհուրդ է տրվում ՀԿ-ի անձնակազմի բոլոր անդամներին, ՀԿ-ի բոլոր գործընկերներին և ՀԿ-ի բոլոր գործողությունների միջոցով:

 

Շրջակա միջավայրի էթիկայի թեմատիկ շրջանակները և առաջարկվող գործողությունները, ինչպես շեշտադրված են Միջազգային Կարիտասի ուղեցույցներում

Ա) Կլիմայի փոփոխությունը, ապագայի պլանավորումը և որոշումների կայացումը

1.Կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ նկատառումները պետք է կարևոր տեղ զբաղեցնեն ՀԿ-ի քաղաքականությունների մշակման և պլանավորման գործընթացներում, ինչպես նաև որոշումների կայացման մեջ:

2.Կլիմայի փոփոխության կառավարման գործողություններում պետք է հզորացվի շահերի պաշտպանությունը ազգային մակարդակում՝ հանուն պատշաճ կառավարման:

3.Հարկ է մշակել և ՀԿ-ի ծրագրային պլանավորման և, մասնավորապես, կայուն զարգացման ռազմավարությունների մեջ ներառել պատշաճ արձագանքման միջոցառումներ՝ կանխարգելու կլիմայի փոփոխությունների բացասական հետևանքները:

4.Ազգային մակարդակում իրականացվող գործողություններում հարկ է ներառել ջերմոցային գազերի արտանետումների նվազեցման միջոցառումներ, և այս խնդրի վերաբերյալ հարկ է զարգացնել շահերի պաշտպանություն ազգային մակարդակում:

 

Բ) Կլիմայի փոփոխությունները. վերապատրաստում և իրազեկում

1.ՀԿ-ն պետք  է վստահ լինի, որ քաջատեղյակ է Հայաստանում և տարածաշրջանում կլիմայի փոփոխությունների խնդիրներին:

2.Հարկ է հզորացնել մարդկային կարողությունները՝ դիտարկելու և գնահատելու կլիմայական փոփոխությունների միջավայրային, սոցիալական և տնտեսական ռիսկերը և հետևանքները:

3.Ծրագրերի միջավայրային ազդեցության գնահատումը պետք է ընդլայնվի և ներառի նաև կլիմայական փոփոխությունների ազդեցությունները:

 

Գ) Շահերի պաշտպանություն՝ ադապտացիոն ռեսուրսների և համընդհանուր ջերմոցային գազերի արտանետումների նվազեցման ուղղությամբ

1.ՀԿ-ն իր ծրագրերում և, եթե հնարավոր է, երկրում պետք է զարգացնի էներգիայի արդյունավետ օգտագործումը՝ որպես կլիմայի փոփոխություններին արձագանքման բաղադրիչ:

2.ՀԿ-ն ազգային և տեղական մակարդակներում պետք է իրականացնի շահերի պաշտպանություն կլիմայի փոփոխությունների խնդիրների վերաբերյալ՝ ներառյալ անտառահատումները:

 

Դ) Կլիմայի փոփոխությունը՝ միավորումներ և համագործակցություն

1.Ազգային մակարդակում հարկ է հզորացնել միավորումները և համագործակցությունը Եկեղեցու այլ համապատասխան կառույցների, այլ դավանանքների հաստատությունների և կազմակերպությունների հետ:

 

  1. Ի հավելում հիմնարար ուղեցույցի՝ ամենօրյա գործունեության մեջ հնարավոր բարեփոխումներ

Գրասենյակային գործողությունները միջավայրի համար ունեն բացասական հետևանքներ: Տարածքների ջեռուցման և հովացման, տպագրության, սարքավորումների օգտագործման և թափոնների օպտիմալացումն այն ուղղություններից են, որոնք կարող են նվազեցնել միջավայրի վրա ազդեցությունները և խնայել կազմակերպության ռեսուրսները: Էներգախնայողությունը, վերաօգտագործումը և վերաշրջանառությունը, անցումը էլեկտրոնային փաստաթղթավորմանը և համագործակցությունը շրջակա միջավայրի հանդեպ պատասխանատու ձեռներեցների հետ արդյունավետ ճանապարհներ են նվազեցնելու միջավայրի վրա ունեցած բացասական հետևանքները:

ՀԿ-ն, մասնավորապես, պետք է վարվի հետևյալ կերպ.

  • տպել թղթի երկու կողմերին և օգտագործել վերաօգտագործվող թուղթ, երբ հնարավոր է,
  • հնարավորինս օգտագործել/պահել բոլոր փաստաթղթերի էլէկտրոնային տարբերակները՝ թղթե տարբերակների փոխարեն,
  • առանձնացնել և նորից օգտագործել թուղթը և այլ թափոնները, եթե հնարավոր է,
  • ընտրել էներգիայի արդյունավետ օգտագործման սարքեր. էներգիայի արդյունավետության ցուցանիշները կարող են օգնել ընտրության հարցում,
  • փոխարինել բոլոր լամպերը LED լամպերով. սա կնվազեցնի էներգիայի օգտագործումը և կխնայի էլեկտրաէներգիայի վրա ծախսվող գումարը,
  • օգտագործել էներգախնայող ջեռուցման և հովացման համակարգեր. պետք է հնացած համակարգերը փոխարինել էներգախնայող համակարգերով,
  • օգտագործել ծրագրավորվող թերմոստատներ՝ նվազեցնելու համար էներգիայի ծախսն այն ժամերին, երբ շինությունը չի օգտագործվում,
  • ավելի արդյունավետ ջերմամեկուսացնել շենքը և/կամ փոխել պատուհանները, եթե դրանք արդյունավետ կերպով չեն ջերմամեկուսացնում,
  • շենքերի ջեռուցման և հովացման համար, եթե հնարավոր է, օգտագործել վերականգնվող էներգիայի աղբյուրներ, օրինակ՝ օգտագործելով արևային, գեոթերմիկ կամ հողմային էներգիա,
  • օգտագործել ջրի խնայողության ծորակներ,
  • օգտագործել տեղական արտադրողների արտադրանքը և ծառայությունները, երբ հնարավոր է,
  • գնումները կատարել այն մատակարարներից/արտադրողներից, որոնք ունեն շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնարար քաղաքականություն,
  • խուսափել օգտագործել այն արտադրանքները, որոնք փաթեթավորված կամ պատրաստված են պլաստիկով:

 

ՀԿ-ն ձգտելու է նվազեցնել ճամփորդության հետևանքով շրջակա միջավայրին հասցվող բացասական ազդեցությունը: Ճամփորդության բացասական հետևանքները կարող են նվազեցվել հետևյալ կերպ.

  • նվազեցնել հանդիպումներ կազմակերպելու համար ճամփորդությունների քանակը, եթե հնարավոր է, և հաղորդակցման և հանդիպումների համար օգտագործել թվային տեխնոլոգիաները: Web 2.0 տեխնոլոգիաները հնարավորությունների լայն շրջանակ են ընձեռում համագործակցային կամ հեռավար աշխատանքի համար,
  • ճամփորդել խմբերով/ համատեղել տրանսպորտը,
  • հնարավորինս համատեղել մի քանի ճամփորդությունները,
  • գնումներ կատարելիս օգտվել առցանց գնումների կամ առաքման ծառայություններից՝ ճամփորդելու փոխարեն,
  • կարճ հեռավորությունների դեպքում խուսափել ինքնաթիռով ճանապարհորդելուց,
  • օգտագործել հանրային տրանսպորտը, որովհետև այն ավելի քիչ բացասական ազդեցություն ունի, քան անհատական մեքենան կամ տաքսին:

ՀԿ-ի կողմից կազմակերպվող միջոցառումները ևս ունեն ազդեցություն շրջակա միջավայրի վրա: Դրանք նվազեցնելու համար ՀԿ-ն պետք է վարվի հետևյալ կերպ.

  • ընտրել վայր, որն առավել մոտ է մասնակիցների մեծ մասին՝ կրճատելով հեռավորությունը,
  • կազմակերպել խմբային տեղափոխումներ հանդիպումների համար,
  • ընտրել վայրեր, որտեղ գործում է շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնարար քաղաքականություն, օրինակ՝ օգտագործում են վերականգնվող էներգիայի աղբյուրներ,
  • պատվիրել ճաշեր՝ պատրաստված տեղական արտադրողների մթերքով և շրջակա միջավայրի վրա ավելի ցածր բացասական ազդեցությամբ (օր.՝ մրգերով, բանջարեղենով),
  • նվազագույնի հասցնել մսի օգտագործումը առաջարկվող ճաշերում. մսով արտադրանքը պահանջում է ավելի շատ ռեսուրսներ, քան այլ մթերքով արտադրանքը: Բուսական կամ բանջարեղենի հիմքով պատրաստված ճաշերը կարող են էապես նվազեցնել բացասական հետևանքները շրջակա միջավայրի վրա,
  • նվազեցնել սննդի վատնումը,
  • խուսափել փոքր փաթեթավորումով մթերքից (օր.՝ ըմպելիքներից). գնել մեծ փաթեթավորումով մթերք/ըմպելիք, օր.՝ գնել 2լ տարայով ջուր՝ 5 լ տարայի փոխարեն,
  • նվազագույնի հասցնել պլաստիկից պատրաստված արտադրանքի օգտագործումը:

Կարդալ ավելին